In het laatste jaar van het secundair onderwijs moesten we een boek lezen over het beroep dat we later wilden uitoefenen. Ik las “Journal d’un instituteur de campagne” van A.S. Neill. het boek staat nog in mijn kast. In zijn dagboek vertelt hij over de tijd dat hij als jonge onderwijzer werkte in een kleine plattelandsschool in Schotland.
Neill is de grondlegger en oprichter van Summerhill, de anti-autoritaire school. De school werd opgericht voor kinderen die ofwel weinig kansen kregen tot goed onderwijs ofwel leerproblemen hadden. De school bestaat nog en in 1993, toen ik daar op bezoek was, waren er verschillende Japanse jongeren die er kwamen ontstressen en ontscholen om nadien de interesse in leren terug te vinden.
Deze problematiek was op dat moment eerder vreemd in Vlaanderen. Summerhill was dus duidelijk een voorloper van de time-outprojecten. De school heeft veel leerlingen (duurbetaald) een tweede kans gegeven. En ik kon niet anders denken toen ik daar rondhing dan “Hier zouden onze kinderen ook gelukkig zijn omdat ze mochten leren vanuit een intrinsieke motivatie.”
“Intentioneel leren” beschermen
De onderwijsinspectie is altijd al de boeman geweest. “Un inspecteur nous a rendu visite. Son plus grand intérêt était pour l’écriture et il avait des thèories sur le sujet. Moi aussi. Je pense que l’écriture est un art, comme le dessin.“ Neill beschrijft het inspectiebezoek op bladzijde 29 van zijn dagboek.
Als 17-jarige ging ik hier waarschijnlijk volledig mee akkoord. Nu ik zelf jarenlange ervaring heb in het onderwijs, onderwijsinspecteur ben en het boekje herlees, komt deze situatie mij bekend voor. Ik moet leerkrachten ook vaak wijzen op het intentioneel proces van leren. Zeker nu we in een zeer vluchtige beeldmaatschappij leven.
In het lees-, schrijf- en wiskundeonderwijs zijn items die geleidelijk en intentioneel moeten worden opgebouwd. Schrijven bij voorbeeld is een geleidelijk proces, een proces van voordoen, verwoorden, nagaan en bijsturen. Voor ons, inspectieleden is het een referentiepunt voor de mate waarin leraren doelgericht met het onderwijs- en leerproces bezig zijn. Hoe kunnen kinderen fier zijn op wat ze schreven, als ze hun eigen schrift niet kunnen ontcijferen? Hoe kunnen kinderen thuis een lesje leren als ze niet kunnen lezen wat ze schreven? Hoe kan je de correcte spelling of fouten nagaan als het geschrift zo onduidelijk is dat je er met een beetje fantasie drie woorden kan uithalen? Dit gaat natuurlijk niet over leerlingen met motorische problemen maar ook daar moet aandacht voor zijn binnen de preventieve basiszorg.
En laat het nou net de leergebieden zijn waar intentioneel leren aan bod komt, die de pers halen omwille van de mindere resultaten; wiskunde, spelling, begrijpend lezen.
Door de nadruk enkel te leggen op wat leerlingen in aanvang leuk vinden, halen we niet altijd resultaten. Door de nadruk te leggen op succeservaringen halen we die wel. Welbevinden in een leeromgeving gaat ook gepaard met resultaat halen na een intense inspanning. ” YES, IK KAN HET!” is de meest bevredigende beloning in een leerproces.